"Όταν ο εκπαιδευτικός γίνεται στόχος"

 

Όταν ο εκπαιδευτικός γίνεται στόχος: το αθέατο «bullying» από γονείς

Τα τελευταία χρόνια μιλάμε – επιτέλους – ανοιχτά για το bullying ανάμεσα σε μαθητές. Πολύ σπάνια όμως μιλάμε για μια άλλη, πιο σιωπηλή αλλά εξίσου επώδυνη μορφή εκφοβισμού: εκείνη που δέχεται ο εκπαιδευτικός από γονείς, όταν προσπαθεί να κάνει το μάθημα ζωντανό, δημιουργικό, βιωματικό.

Δεν μιλώ για τη φυσιολογική διαφωνία ή τον γόνιμο διάλογο. Αυτά είναι όχι μόνο θεμιτά, αλλά και αναγκαία. Μιλώ για εκείνες τις περιπτώσεις όπου ο γονιός:

• δεν ρωτά, αλλά κατηγορεί,

• δεν ζητά διευκρίνιση, αλλά απαιτεί «λογαριασμό»,

• δεν απευθύνεται πρώτα στον εκπαιδευτικό, αλλά πηγαίνει κατευθείαν στη διεύθυνση με τη λέξη «καταγγελία» στα χείλη,

• χρησιμοποιεί επιθετικό λόγο, ειρωνεία, ενοχικές νύξεις.

Και όλα αυτά, συνήθως, με αφορμή μια εκπαιδευτική επιλογή: μια βιωματική δραστηριότητα, ένα παιχνίδι ρόλων, μια ομαδική εργασία, έναν διαφορετικό τρόπο αξιολόγησης.

Ο εκπαιδευτικός που προσπαθεί να ξεφύγει από το μοντέλο «βιβλίο–πίνακας–διαγώνισμα», βρίσκεται πολλές φορές στην πρώτη γραμμή αυτής της σύγκρουσης.

---

Τι αισθάνεται ο εκπαιδευτικός μέσα σε αυτό;

Όταν ένας γονιός αμφισβητεί επιθετικά τις εκπαιδευτικές επιλογές σου, δεν χτυπά μόνο τη δουλειά σου· χτυπά την καρδιά του ρόλου σου.

Ένας εκπαιδευτικός που σχεδιάζει βιωματικά μαθήματα, δεν κάνει απλώς «δραστηριότητες». Επενδύει χρόνο, ψυχή, φροντίδα για να:

• ξυπνήσει το ενδιαφέρον των μαθητών,

• δώσει χώρο σε διαφορετικούς τρόπους μάθησης,

• συνδέσει το μάθημα με την καθημερινότητα,

• δουλέψει αξίες, σχέσεις, συνεργασία.

Όταν λοιπόν αυτή η προσπάθεια μετατρέπεται σε «κατηγορητήριο», ο εκπαιδευτικός συνήθως μένει με:

• κούραση,

• απογοήτευση,

• ενοχές («μήπως έκανα λάθος;»),

• τον πειρασμό να πει: «δεν ξανακάνω τίποτα δημιουργικό, ας κάνω τα απολύτως τυπικά για να ‘ησυχάσω’.»

Κι όμως, το γεγονός ότι πονάει, δεν σημαίνει αδυναμία. Σημαίνει ότι τον νοιάζει. Ότι βλέπει τη διδασκαλία όχι σαν μηχανική πράξη, αλλά σαν σχέση, συνοδεία, αποστολή.

---

Γιατί συμβαίνει αυτό το «bullying» από γονείς;

Κανείς δεν ξυπνά το πρωί λέγοντας «σήμερα θα κάνω bullying στον δάσκαλο του παιδιού μου». Πίσω από την επιθετικότητα συνήθως κρύβονται:

• Άγχος για το μέλλον του παιδιού:
  ο φόβος μήπως «χαθεί ύλη», μήπως «μείνει πίσω», μήπως «δεν γράψει καλά στις εξετάσεις».

• Άγνοια για τις σύγχρονες παιδαγωγικές πρακτικές:
  για πολλούς γονείς, «σοβαρό μάθημα» σημαίνει σιωπή, αντιγραφή και τεστ.

• Κουλτούρα καχυποψίας προς το σχολείο:
  μια γενικότερη κοινωνική διάθεση να βλέπουμε τον εκπαιδευτικό ως «υπάλληλο» που οφείλει να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις μας.

• Μεταφορά προσωπικών εντάσεων:
  θυμός, πίεση, κούραση της δικής τους ζωής που βρίσκει εύκολο στόχο τον πιο «προσιτό» κρίκο: τον εκπαιδευτικό.

Τίποτα από αυτά δεν δικαιολογεί την επιθετικότητα. Τη βοηθά όμως να γίνει κατανοητή – και ό,τι κατανοούμε, μπορούμε ίσως να το αντιμετωπίσουμε λίγο πιο ψύχραιμα.

---

Όρια και προστασία: δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη

Ο εκπαιδευτικός δεν είναι «σάκος του μποξ» για να ξεσπάσει κανείς πάνω του. Χρειάζεται:

• σαφές πλαίσιο από τη σχολική μονάδα για τις εκπαιδευτικές πρακτικές,

• στήριξη από τη διεύθυνση όταν υπάρχουν παράλογες ή επιθετικές αντιδράσεις,

• θεσμικούς τρόπους επικοινωνίας με τους γονείς (συναντήσεις, ενημερωτικά, mail) που να προστατεύουν και τις δύο πλευρές.

Χρειάζεται επίσης το πιο δύσκολο:
να μάθει ο ίδιος να βάζει όρια με ήρεμο αλλά σταθερό τρόπο.

Να μπορεί να πει:

«Κατανοώ την ανησυχία σας,
αλλά ο τρόπος που μιλάμε τώρα δεν βοηθά.
Να σας εξηγήσω τι κάναμε στην τάξη και γιατί,
και αν χρειάζεται, να το συζητήσουμε και παρουσία της διεύθυνσης.»

Αυτή η στάση δεν είναι έλλειψη σεβασμού προς τον γονέα. Είναι σεβασμός προς τον εαυτό μας και προς το επάγγελμα.

---

Τι χρειάζεται ο εκπαιδευτικός για να αντέξει;

Πέρα από τα «θεσμικά», ο εκπαιδευτικός χρειάζεται:

• συναδέλφους–συμμάχους: ανθρώπους να μοιράζεται τα δύσκολα, όχι μόνο τα ωραία.

• χώρο αποφόρτισης: να μπορεί να πει «με διέλυσε αυτό σήμερα» χωρίς να φοβάται ότι θα θεωρηθεί αδύναμος.

• μικρές υπενθυμίσεις της αξίας του έργου του: στιγμές από μαθητές, λέξεις, βλέμματα, δραστηριότητες που «έπιασαν τόπο».

Χρειάζεται επίσης να προστατέψει τη φλόγα μέσα του.
Να μην αφήσει την επιθετικότητα να τον πείσει ότι η μόνη ασφαλής επιλογή είναι η μετριότητα και η ρουτίνα.

---

Ένα κάλεσμα σε γονείς και σχολεία

Αυτό το κείμενο δεν είναι επίθεση στους γονείς. Είναι μια πρόσκληση.

• Να δούμε τον εκπαιδευτικό όχι σαν αντίπαλο, αλλά σαν σύμμαχο.

• Να ρωτάμε πριν κατηγορήσουμε.

• Να ακούμε πριν καταγγείλουμε.

• Να θυμόμαστε ότι πίσω από κάθε δραστηριότητα που μας φαίνεται «περίεργη», μπορεί να κρύβεται ένας σοβαρός παιδαγωγικός στόχος.

Και είναι και μια πρόσκληση προς τα σχολεία:

• να στηρίζουν ξεκάθαρα τους εκπαιδευτικούς τους,

• να εξηγούν στην κοινότητα των γονέων την αξία της βιωματικής, συμμετοχικής μάθησης,

• να μην αφήνουν κανέναν να αισθάνεται μόνος όταν δέχεται πίεση ή αδικία.

---

Ένα μικρό «ευχαριστώ» σε όσους ακόμη τολμούν

Αν είσαι εκπαιδευτικός και έχεις δεχτεί κάτι από όλα αυτά, θέλω απλώς να πω: σε βλέπω.

Σε βλέπω όταν:

• σχεδιάζεις μια δραστηριότητα το βράδυ,

• αναρωτιέσαι αν «θα περάσει» ή αν θα υπάρξουν αντιδράσεις,

• συνεχίζεις παρ’ όλα αυτά να προσπαθείς το μάθημα να είναι χώρος ζωής, όχι μόνο ύλης.

Μπορεί να μην το ακούς συχνά, αλλά έχει σημασία:
το σχολείο που ονειρευόμαστε – ανθρώπινο, ζωντανό, ουσιαστικό – περνάει μέσα από εκπαιδευτικούς σαν κι εσένα.

Κι ας μην το αντέχουν αυτό όλοι.