«Τι κάνω εγώ εδώ μέσα;» – Η Πολλαπλή Νοημοσύνη ως πυξίδα νοήματος και διεξόδου στο σχολείο

«Τι κάνω εγώ εδώ μέσα;» – Η Πολλαπλή Νοημοσύνη ως πυξίδα νοήματος και διεξόδου στο σχολείο

Σε όλους μας έχει τύχει. Να καθόμαστε στο γραφείο μας ή μπροστά στην τάξη και να σκεφτόμαστε:
«Τι κάνω εγώ εδώ; Ποιοι είναι αυτοί απέναντί μου; Τους αφορά ό,τι λέω; Έχει νόημα όλο αυτό;»

Η διδασκαλία δεν είναι απλώς μεταβίβαση γνώσεων. Είναι σχέση, συνάντηση, νόημα. Κι όμως, συχνά βρισκόμαστε μπροστά σε μαθητές που αδιαφορούν, αντιστέκονται ή μοιάζουν να μην «πιάνουν σήμα». Εκεί είναι που η θεωρία της Πολλαπλής Νοημοσύνης (Multiple Intelligences) του Howard Gardner μπορεί να μας ανοίξει παράθυρο. Ή μάλλον… πόρτες – πολλές και διαφορετικές.

 Ποια είναι η καρδιά της θεωρίας;

Ο Gardner υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει μία μόνο νοημοσύνη, η γλωσσική ή η λογικο-μαθηματική που μετρά ένα τεστ IQ. Υπάρχουν τουλάχιστον οκτώ μορφές νοημοσύνης, οι οποίες καθορίζουν πώς καταλαβαίνει, εκφράζεται και μαθαίνει κάθε άνθρωπος:

• Γλωσσική (λέξεις),

• Λογικο-μαθηματική (σχέσεις, αφηρημένη σκέψη),

• Χωρική (εικόνες, χάρτες),

• Σωματική-κιναισθητική (σώμα, χειρισμός αντικειμένων),

• Μουσική (ήχοι, ρυθμός),

• Διαπροσωπική (σχέσεις με τους άλλους),

• Ενδοπροσωπική (αυτογνωσία),

• Νατουραλιστική (φύση, παρατήρηση).

Στην πράξη; Δεν έχουμε απέναντί μας μια «ομοιόμορφη» τάξη. Έχουμε 25 διαφορετικούς μαθητές, καθένας με το δικό του κουμπί. Όταν μιλάμε μόνο γλωσσικά και θεωρητικά, αγγίζουμε λίγους. Όταν όμως ανοίγουμε ποικιλία δρόμων, αρχίζει η ζωή μέσα στην τάξη.

 Στο μάθημα των Θρησκευτικών;

Ως θεολόγος, ξέρω καλά ότι συχνά το μάθημα μας παρεξηγείται ως θεωρητικό, ηθικοδιδακτικό ή «ανιαρό». Μα στην ουσία του, είναι υπαρξιακό. Έχει να κάνει με τον προσανατολισμό ζωής, τις αξίες, την ταυτότητα, τη σχέση με τον άλλον, το Άλλο.

Με τη θεωρία του Gardner, μπορώ να σχεδιάσω το μάθημα ώστε να συναντώ τον μαθητή εκεί που βρίσκεται. Παράδειγμα:

Θέμα: Η Παραβολή του Καλού Σαμαρείτη

• ✍️ Ο μαθητής με γλωσσική νοημοσύνη γράφει μια φανταστική συνέντευξη με τον τραυματισμένο της παραβολής.

• 🎭 Ο μαθητής με σωματική-κιναισθητική νοημοσύνη στήνει με την ομάδα του μια θεατρική σκηνή της παραβολής.

• 🎵 Ο μαθητής με μουσική νοημοσύνη συνθέτει στίχους ή ένα ραπ που «μεταφράζει» το μήνυμα σε ήχο.

• 🧠 Ο ενδοπροσωπικός μαθητής γράφει ένα προσωπικό ημερολόγιο όπου θυμάται πότε ένιωσε «στη θέση του πληγωμένου».

• 👥 Ο διαπροσωπικός μαθητής κάνει έρευνα στην τάξη για το πώς θα βοηθούσε ο καθένας κάποιον άγνωστο στον δρόμο.

• 🌍 Ο νατουραλιστής φτιάχνει έναν χάρτη του ταξιδιού Ιερουσαλήμ–Ιεριχώ, με στάσεις και κινδύνους.

• 🧮 Ο λογικο-μαθηματικός οργανώνει έναν πίνακα σύγκρισης συμπεριφοράς ιερέα–Λευίτη–Σαμαρείτη και καταλήγει σε μοτίβα.

Η ίδια ύλη, οκτώ τρόποι πρόσβασης. Το μάθημα γίνεται χώρος κοινός, χώρος συνάντησης. Και εμείς οι ίδιοι, οι καθηγητές, ξαναβρίσκουμε νόημα στη δουλειά μας: όχι ως μηχανή μετάδοσης γνώσης, αλλά ως καλλιεργητές σχέσης και ταυτότητας.

Πρακτικά οφέλη:

1. Αναγνωρίζεις ότι η «αδιαφορία» δεν σημαίνει βλακεία – αλλά ίσως λάθος τρόπος προσέγγισης.

2. Ξεφεύγεις από τη ρουτίνα, ειδικά όταν νιώθεις πνιγμένος ή κουρασμένος. Η θεωρία δίνει δημιουργικές ιδέες.

3. Χτίζεις αξιοπρέπεια στον μαθητή: «Κάπου είμαι καλός. Κάπως μπορώ να συμμετέχω.»

4. Ανοίγεις νέες σχέσεις μέσα στην τάξη. Μαθητές που δεν μιλούν πολύ, μπορεί να ανθίσουν όταν τους δώσεις άλλο μέσο.

5. Βρίσκεις διέξοδο όταν το μάθημα «δεν τραβάει». Μια αλλαγή προοπτικής κάνει θαύματα.

 Γιατί να το κάνεις;

Γιατί δεν είσαι μηχανή παραγωγής σημειώσεων. Είσαι καραβοκύρης σε πέλαγος νοήματος. Και όταν αισθάνεσαι ότι η στεριά σε φυλακίζει, η θεωρία του Gardner σού δείχνει μια σανίδα διάσωσης που γίνεται πανί.

Γιατί να την εφαρμόσεις;
Για να μην είσαι πια μόνος. Για να βλέπεις τα μάτια να λάμπουν. Για να ξαναβρείς το νόημα τού «τι κάνεις εδώ μέσα».

Θωμάς Μαμνιόγλου, θεολόγος