❝Παιδαγωγική και Διδακτική στο Σύγχρονο Σχολείο: Ώρα για Επαναπροσδιορισμό;❞

 

❝Παιδαγωγική και Διδακτική στο Σύγχρονο Σχολείο: Ώρα για Επαναπροσδιορισμό;❞

του Θωμά Μαμνιόγλου.

«Ο δάσκαλος δεν είναι ο κάτοχος της γνώσης αλλά ο συνοδοιπόρος στη διαδικασία της μάθησης.»
— Paulo Freire

✦ Η ερώτηση

Καθημερινά μέσα στην τάξη, ανάμεσα σε κουδούνια, απουσίες, αντιδράσεις μαθητών, πίεση ύλης και εξωτερικές απαιτήσεις, αναρωτιόμαστε:
"Έχει ουσία να ξαναμιλάμε για παιδαγωγική και διδακτική;"
Ή μήπως είναι απλώς «θεωρίες» που απέχουν από την πράξη;

Κι ακόμη πιο προσωπικά:
Διδάσκω με βάση σύγχρονη παιδαγωγική γνώση; Ή μήπως —συνειδητά ή ασυνείδητα— απλώς αναπαράγω αυτό που έζησα στο σχολείο, ως μαθητής, πριν χρόνια;

---

✦ Παιδαγωγική και Διδακτική: Συνοπτικά

• Παιδαγωγική: Το "γιατί" και το "ποιος" της εκπαίδευσης. Η φιλοσοφία, η ηθική, η ψυχολογία, η σχέση.

• Διδακτική: Το "πώς". Η τέχνη και η τεχνική της διδασκαλίας. Οι τρόποι, οι μέθοδοι, η οργάνωση.

Στο παρελθόν, η παιδαγωγική ήταν το «ιδανικό» και η διδακτική το «εργαλείο». Σήμερα όμως, στο σχολείο που αλλάζει, οι δύο αυτοί κόσμοι πρέπει να ξανασμίξουν, όχι για να προσθέσουν θεωρία, αλλά για να προσφέρουν νόημα και αποτελεσματικότητα στην πράξη.

---

✦ Χρειάζεται να αλλάξουμε;

Ας είμαστε ειλικρινείς:
Πολλοί από εμάς διδάσκουμε με βάση αυτό που γνωρίσαμε ως μαθητές. Αυτό δεν είναι κακό από μόνο του — αλλά δεν αρκεί.

Γιατί;
Επειδή το σχολείο άλλαξε, οι μαθητές άλλαξαν, η κοινωνία άλλαξε.
Οι ανάγκες των παιδιών σήμερα δεν είναι μόνο γνωστικές. Είναι σχέσης, ασφάλειας, συμμετοχής, κατανόησης. Κι αυτά δεν απαντώνται μόνο με ύλη, αλλά με στάση.

---

✦ Παιδαγωγική και διδακτική στη σχολική πράξη: Δυσκολία ή διευκόλυνση;

Στην πράξη, εκπαιδευτικοί που ενσωματώνουν αρχές παιδαγωγικής θεωρίας (όπως ο σεβασμός στη ζώνη εγγύτερης ανάπτυξης του Vygotsky ή η βιωματική μάθηση του Dewey) και τακτικές διδακτικής (ομαδοσυνεργατική, ανακαλυπτική, διαφοροποιημένη διδασκαλία) αναφέρουν:

• Καλύτερη διαχείριση της τάξης

• Εντονότερη συμμετοχή των μαθητών

• Λιγότερη φθορά και κούραση

• Περισσότερη χαρά

Η εφαρμογή παιδαγωγικών και διδακτικών πρακτικών δεν είναι βάρος. Είναι κλειδί.

---

✦ Μελέτη Περίπτωσης: Από την Αναπαραγωγή στη Μεταμόρφωση

Ο κύριος Δ., καθηγητής Φυσικής στη Β’ Γυμνασίου, με πάνω από 20 χρόνια προϋπηρεσίας, πίστευε πως «η Φυσική θέλει τάξη, εξήγηση, και μετά εξάσκηση». Το μάθημά του ήταν αυστηρά δομημένο, με επίκεντρο τον πίνακα και τις σημειώσεις. Οι περισσότεροι μαθητές απλώς… τον κοιτούσαν.

Έπειτα από ένα σεμινάριο διδακτικής, πείστηκε να δοκιμάσει κάτι «διαφορετικό»: έφτιαξε ομάδες, έδωσε έναν προβληματισμό ("πώς θα φτιάχνατε ένα απλό θερμόμετρο στο σπίτι;") και άφησε τα παιδιά να σκεφτούν και να πειραματιστούν.

Τι συνέβη;

• Οι μαθητές «ζωντάνεψαν».

• Ο πίνακας έγινε «χώρος σύνθεσης» και όχι μόνο μετάδοσης.

• Ο ίδιος βρήκε... χαρά στο να βλέπει την έκπληξη και το ενδιαφέρον τους.

Ο ίδιος είπε:

«Χρόνια νόμιζα ότι είμαι καλός επειδή "τους τα λέω καθαρά". Τελικά, όταν τους άφησα να ψάξουν μόνοι τους, άρχισαν να καταλαβαίνουν.»

---

✦ Συμπέρασμα: Ώρα να ξαναδούμε τον εαυτό μας

Η ερώτηση δεν είναι μόνο "τι διδάσκω;", αλλά και:

• "Γιατί το διδάσκω έτσι;"

• "Μήπως μπορώ να το κάνω αλλιώς;"

• "Μήπως η παιδαγωγική και η διδακτική δεν είναι θεωρίες αλλά τρόποι να ξαναβρώ το νόημα και τη φλόγα στο μάθημά μου;"

Ίσως δεν χρειάζεται να αλλάξουμε τα πάντα.
Αλλά ίσως χρειάζεται να αλλάξουμε τρόπο να βλέπουμε ό,τι ήδη κάνουμε.

---

💬 Αν εσύ, αναρωτιέσαι τι μπορεί να αλλάξει, δεν χρειάζεται να κάνεις κάτι επαναστατικό. Ίσως ένα ερώτημα αρκεί:
«Αυτό που κάνω, θα το ήθελα ως μαθητής;»

Θωμάς Μαμνιόγλου. Θεολόγος. 

✦ Ερωτήσεις για Αναστοχασμό

(για εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων)

 Προσωπική Σχέση με τη Διδασκαλία

1. Τι με οδήγησε στο να διδάσκω όπως διδάσκω σήμερα;

   • Ήταν αποτέλεσμα επιμόρφωσης ή προσωπικής εμπειρίας;

   • Επηρεάστηκα από κάποιους καθηγητές μου; Ποιοι και γιατί;

2. Θυμάμαι μια φορά που ένιωσα ότι το μάθημά μου "πήγε καλά";

   • Τι ήταν αυτό που έκανε τη διαφορά εκείνη τη μέρα;

3. Αν έβλεπα τον εαυτό μου να διδάσκει, τι θα παρατηρούσα;

   • Θα ήμουν ικανοποιημένος ως «θεατής»;

---

 Στάση απέναντι στην Παιδαγωγική και τη Διδακτική

4. Τι σημαίνει για μένα «παιδαγωγική»;

   • Είναι κάτι θεωρητικό ή το νιώθω ως «στάση ζωής» στην τάξη;

5. Χρησιμοποιώ συνειδητά κάποιες αρχές διδακτικής μεθοδολογίας ή λειτουργώ με τον τρόπο που με βολεύει/γνωρίζω;

6. Υπάρχει κάποια θεωρία ή πρακτική που θεωρούσα "ανεφάρμοστη", αλλά όταν τη δοκίμασα έφερε αποτέλεσμα;

7. Μπορώ να αναγνωρίσω στον εαυτό μου στοιχεία "παλιάς κοπής" διδασκαλίας που ίσως δεν ταιριάζουν πια;

---

 Σχέση με τους Μαθητές

8. Πώς πιστεύω ότι με βλέπουν οι μαθητές μου;

   • Ως αυστηρό; Ως βαρετό; Ως δίκαιο; Ως πηγή έμπνευσης;

9. Τους δίνω χώρο να συμμετέχουν, να ρωτήσουν, να κάνουν λάθος;

   • Ή κρατώ αυστηρά τον έλεγχο της γνώσης;

10. Έχω ακούσει πρόσφατα έναν μαθητή να λέει "μου άρεσε αυτό το μάθημα" – και τι το προκάλεσε;

---

Προοπτική και Εξέλιξη

11. Τι με φοβίζει περισσότερο στο να αλλάξω τη διδασκαλία μου;

• Η αβεβαιότητα; Η αποτυχία; Η αντίδραση των μαθητών;

12. Αν μπορούσα να αλλάξω ένα πράγμα στον τρόπο που διδάσκω, ποιο θα ήταν;

• Και τι με εμποδίζει;

13. Πού θα ήθελα να είμαι, ως εκπαιδευτικός, σε 5 χρόνια;

• Και τι πρώτο βήμα μπορώ να κάνω από αύριο προς αυτή την κατεύθυνση;

---

 Προαιρετική Άσκηση 

Σκέψου έναν δάσκαλο ή καθηγητή που σε ενέπνευσε.
Τι έκανε διαφορετικά; Τι κράτησες από αυτόν;
Είσαι σήμερα για κάποιους μαθητές αυτό που εκείνος ήταν για σένα;